شیخ الاسلام «احمد ابن ابوالحسن جامی نامقی ترشیزی» معروف به شیخ احمد جام (زاده ۴۴۰ - درگذشته ۵۳۶ هجری قمری) معروف به «ابونصر احمد ژنده‌پیل» یا بطور خلاصه «ژنده‌پیل» از عارفان دوره سلجوقی بود.
وی از عارفان و صوفیان بنام قرن ششم هجری قمری است. زادگاه وی نامق از دیار ترشیز یا کاشمر فعلی بوده و مدفن وی در تربت جام می‌باشد. طول عمر وی را بیشتر مراجع ۹۵ سال و بعضی ۹۶ سال ذکر کرده‌اند.
بیان کرامات بزرگان صوفیه به وسیلۀ مریدان آن ها- جدای ازتاُثیرگذاریهای ذوقی برعلاقه مندانبه عرفان و تصوف- همواره می تواند اهل پژوهش را در عرصه های دامن گستر تاریخ عرفان و تصوف و مطالعۀ حیات اهل معرفت ،با اسناد قابل اطمینانی روبه رو سازد؛ به گونه ای که سایر منابع و مآخذ روایی، به زحمت از عهدۀ چنین نقشی بر می آیند. در این میان ،«مقامات ژنده پیل»، در شرح کرامات شیخ احمد جام را باید ازاین قاعده مستثنی کرد. در این اثر، مریدی که راوی کرامات پیر خود است، چهرۀ شخصیتی برجسته از دنیای عرفان و تصوف را به نوازش قلم خود،چهره ای خشن، شکم باره و...نشان داده است که با تکیه بر توان روحی و قوۀ معنوی حاصل از سالها سیر و سلوک ،هرگونه که می خواهد به نام و کام چنگ می اندازد وخلق، از پروای قدرت خودکامگی معنوی(!) او ، تسلیم یا مقهور تمام خواست های اویند!
ژنده پیل
تربت جام
-
ژنده پیل
(۲)
- آبان ۱۳۹۲ (۱)
- مهر ۱۳۹۲ (۵)
- ارديبهشت ۱۳۹۲ (۳)
- فروردين ۱۳۹۲ (۱)
- اسفند ۱۳۹۱ (۲)
-
۹۲/۰۸/۰۳چاپ « سراج السائرین» ژنده پیل
-
۹۲/۰۷/۱۱ابوالوفا محمّد بوزجانی
-
۹۲/۰۷/۰۳هفت اورنگ جامی
-
۹۲/۰۷/۰۲آثار قاسم انوار
-
۹۲/۰۷/۰۲آرامگاه شاه قاسم انوار
-
۹۲/۰۷/۰۲قاسم انوار
-
۹۲/۰۲/۲۳ای دسته گل مرحبا
-
۹۲/۰۲/۱۱آثار ژنده پیل(شیخ احمد جام)
-
۹۲/۰۱/۲۹ژنده پیل کیست؟
به گزارش روابط عمومی میراث مکتوب،
مؤلف کتاب شیخ احمد جام یکی از مشایخ و صوفیان بنام خراسان در قرن پنجم و
ششم هجری است . اورا تنها از روی کتاب « مقامات ژنده پیل» شناخته‌اند که
تصویری افسانه‌ای و غیر واقعی از اوست.
| نام: | محمد بوزجانی |
|---|---|
| عنوان: | ابوالوفا محمد بن محمد بوزجانی |
| زادروز: | ۱۰ ژوئن ۹۴۰ میلادی-۲۸ شعبان ۳۲۸ قمری/بوژگان، حومه شهر تربت جام امروزی،ربع نیشابور |
| درگذشت: | ۹۹۸ یا ۹۹۷ میلادی-۳۸۶ هجری/ بغداد |
| منطقه: | ربع نیشابور، شهر نیشابور، جام، بغداد |
| سنت مدرسه‌ای: | مکتب ریاضی-نجومی |
زمینه‌های فعالیت: |
ریاضیات، ستاره شناسی (نجوم) |
| آثار: | ۱ .فیما یحتاج الیه الصانع من الاعمال الهندسه.۲.المجسطی یا الکامل. |
ابوالوفا محمّد بوزجانی (نام کامل : ابوالوفا محمد بن محمد بن یحیی بن اسماعیل بن عباس) (۳۲۸-۳۸۸ هجری قمری) ریاضیدان و منجم بزرگ ایرانی است در دوران طلایی اسلام بوده است.او تحصیلات ریاضی خود را نزد خانواده آموخت و به نیشابور رفت. سپس در سال ۳۴۸ به عراق که در آن زمان پایتخت خلافت شرقی بود، سفر کرد و تا پایان عمرش در آنجا زندگی کرد.در عراق بصورت آخرین نمایندهٔ برجستهٔ مکتب ریاضی-نجومی در آمد و به تالیف کتاب‌های مهم خود پرداخت و با همکارانش در رصدخانهٔ بغداد به رصد مشغول شد.
او روش‌های محاسبه‌ای را که بازرگانان، کارمندان دوایر مالیه و مساحان زمین در شرق اسلامی در کارهای روزمرهٔ خود بکار می‌بردند، به نحوه منظم مدون ساخت و همچنین روش‌های متداول را اصلاح کرد و بعضی از روش‌های ناصحیح را نیز مورد انتقاد قرار داد.بعنوان مثال، پس از بیان آنکه مساحان، مساحت هر نوع چهار ضلعی را با ضرب کردن نصف مجموع اضلاع مقابل در یکدیگر بدست می‌آورند، خاطرنشان می‌سازد که این نیز اشتباهی آشکار و غلطی مسلم است.
از کتاب بوزجانی چنین بر می‌آید که دستگاه موضعی عددنویسی دهدهی هندی با استفاده از ارقام در میان مردم و تجار سرزمین‌های خلافت شرقی تا مدت‌های طولانی مورد استفاده نبوده است.او با توجه به عادت و عرف خوانندگانی که کتاب برای آنها نوشته شده، از استفاده از ارقام کاملاً پرهیز کرده است و همهٔ اعداد و محاسبات را، که گاهی بسیار پیچیده است، تنها با کلمات بیان کرده است.
یکی از کتاب‌های علمی بوزجانی کتاب "فیما یحتاج الیه الصانع من الاعمال الهندسه" است، که بعد از سال ۳۷۹ نوشته شده است.بسیاری از روش‌های ساختن اشکال دوبعدی و سه‌بعدی که بوزجانی عرضه کرده، اقتباس است از آنچه در آثار اقلیدس، ارشمیدس، هرون اسکندری، تئودوسیوس و پاپوس آمده بوده است، اما بعضی از مثال‌ها ابتکاری است.در این اثر بوزجانی، مسائلی نیز راجع به تقسیم یک شکل به اجزایی که شرایط معینی را واجد باشند، آمده است.
اثر نجومی بزرگ بوزجانی "المجسطی" یا "الکامل" بسیار دنباله‌روی مجسطی بطلمیوس است.ممکن است این اثر که فقط بخشی از آن بجای مانده است، دقیقاً همان "زیج‌الواضع" او یا جزئی از آن باشد که بر رصدهای خود و همکارانش مبتنی است.بنظر نمی‌اید که زیج باقی‌مانده باشد.
قبل از بوزجانی، در مثلثات کروی، تنها وسیلهٔ حل مثلث‌ها قضیهٔ منلائوس راجع به چهارضلعی کامل بود که در کتب اسلامی به قاعدهٔ مقادیر ششگانه موسوم است.کاربرد این قضیه در حالت‌های مختلف بسیار دست و پا گیر است.بوزجانی با غنی‌تر ساختن ابزار مثلثات کروی، حل مسائل آنها را راحت‌تر کرد.وی قضیهٔ تانژانتها را در حل مثلث قائم‌الزاویهٔ کروی بکار بست و تقدم در اثبات را بیرونی به وی نسبت داده است.یکی از اولین اثبات‌های قضیهٔ کلی سینوسها برای حل مثلث‌های غیر قائم الزاویه، توسط بوزجانی ابداع گردید.برای تجلیل از بوزجانی، دهانهٔ یکی از آتشفشانهای ماه بنام او نام‌گذاری شده است.
وی مسائل لاینحل هندسه کلاسیک را حل کرد و تحقیقاتی در اصول ترسیمات هندسی نمود که تا امروز هنوز کسی موفق به ارائه راه حل دیگری نشده‌است و از این حیث مسئله ابوالوفا در جهان مشهور است و اولین کسی است که مطالعات دقیقی درباره کره ماه انجام داد.
کارهای وی در زمینه هندسه کروی با کاربرد در نجوم کروی شگرف بوده‌است.
در سال ۱۳۷۸ همایشی بین‌المللی به منظور شناخت بیشتر وی و خدمات و آثارش در محل تولدش، تربت جام برگزار گردید.هفت اورنگ یکی از آثار منظوم جامی است که از هفت بخش تشکیل شده‌است:
1- مثنوی سلسلةالذهب در مسایل دینی و اخلاقی همراه با قصص گوناگون که به نام سلطان حسین بایقرا سروده شده‌است.
2- سلامان و ابسال که داستانی است عاشقانه و عرفانی از منابع یونانی و پیش از جامی، سیناپور و دیگران آن را تصنیف کرده‌اند.
3- تحفةالاحرار مثنوی عرفانی و دینی است به نام خواجه ناصرالدین نقشبندی.
3- سبحةالابرار نیز در تصوف و مسایل اخلاقی همراه با تمثیلات بسیار است.
4- یوسف و زلیخا که بهترین مثنوی‌های جامی و به نام سلطان حسین است.
5- لیلی و مجنون که روایتی از داستان لیلی و مجنون است.
6- خردنامه اسکندری در حکمت و مسایل فلسفی.
تصاویری از هفت اورنگ ابراهیم میرزا:
آثار شاه قاسم انوار عبارت اند از:
1- دیوان اشعار
2- مثنوی انیس العارفین؛ این مثنوی به انضمام پنج رساله انوار (حورائیه، مقامات العارفین، بیان علم، سؤال و جواب، بیان واقعه) به تصحیح و توضیح دکتر حسن نصیری جامی از سوی نشر مولی منتشر گردیده است.
3- رساله حورائیه
4- رساله مقامات العارفین
5- رساله بیان علم
6- رساله سوال و جواب
7- رساله بیان واقعه
آرامگاه شاه قاسم انوار مربوط به اوایل دوره قاجار است و در شهرستان تربت جام، روستای لنگرسر واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۶ اردیبهشت ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۰۶۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آرامگاه شاه قاسم انوار
دیوار داخلی آرامگاه با شعری خوش‌نویسی‌شده،
سید معین‌الدین علی پسر نصیر پسر هارون پسر ابوالقاسم حسینی قاسمی انواری تبریزی معروف به قاسم انوار، از شاعران ایرانی است.
کلیات قاسم انوار شامل بر تعدادی غزل، قطعه، رباعی و چند مثنوی‌است. مثنوی‌های او انیس‌العارفین و صدمقام نام دارد که در بیان اصطلاحات عرفان و تصوف سروده شده‌اند. وی در شعر بیشتر قاسم و قاسمی و گاهی قاسم انوار تخلص کرده‌است. آثار نثر او به فارسی ساده تحریر شده‌اند؛ مهم‌ترین این آثار رساله در بیان علم، و رسالة سؤال و جواب است. وی به زبان‌های فارسی، ترکی و گیلکی شعر سروده‌است.
وی در سال ۷۵۷ هجری قمری در سراب تبریز به دنیا آمد. او از پیروان خاندان صفی‌الدین اردبیلی بود. معین‌الدین در شعر قاسمی یا قاسم تخلص می‌ِکرد و یکی از پسران شیخ صفی‌الدین به اسم صدرالدین موسی به او لقب قاسم‌الأنوار را بخشید.
قاسم بعدها شاگردی سید محمد میرمخدوم را که از مدینه به نیشابور آمده بود، نمود. سید قاسم بعد از آنکه مدتی در آذربایجان بود، در جوانی به گیلان رفت و زبان گیلکی آموخت و آن را در قسمتی از اشعار خود به کار برد و در همین دوران جوانی از آذربایجان به خراسان سفر کرد و مدت‌ها در هرات اقامت کرد؛ تا آن که در سال ۸۳۰ به سبب تهمت ارتباط با احمد لر، قاتل شاهرخ میرزا، مجبور به ترک هرات شد.
در این زمان سید قاسم در سمرقند سکونت گزید و سپس به خرگرد جام رفت. در جام، سید قاسم خانقاهی ترتیب داد. قاسم در سال ۸۳۷ هجری قمری در سن هشتادسالگی مُرد و در باغ خانقاهش در روستای لنگر تربت جام به خاک سپرده شد. امیرعلیشیر نوایی دستور داد بر قبر او بقعه‌ای بسازند؛ وی همچنین به مردم و به صوفیان اجازه داد که از قبر قاسم انوار دیدن کنند
آثار او به زبان فارسی هستند شامل یک رساله، شش کتاب به نثر و یک دیوان شعر:
1- رساله سمرقندیه
2- انس‌التائبین: این اثر شیخ با مقدمه ، تصحیح و تعلیقات دکتر علی فاضل از سوی انتشارات توس منتشر گردیده است.
3- مفتاح‌النجات: این اثر شیخ با مقدمه ، تصحیح و تعلیقات دکتر علی فاضل از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر گردیده است.
4- روضةالمذنبین و جنةالمشتاقین: این اثر شیخ با مقدمه ، تصحیح و تعلیقات دکتر علی فاضل از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر گردیده است.
5- کنوزالحکمة: این اثر شیخ به تصحیح دکتر علی فاضل و مقدمه دکتر حسن نصیری جامی سوی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر گردیده است.
6- سراج‌السائرین: این اثر شیخ با مقدمه ، تصحیح و تعلیقات دکتر حسن نصیری جامی از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر گردیده است.
7- بحارالحقیقة: این اثر شیخ با مقدمه ، تصحیح و تعلیقات دکتر حسن نصیری جامی از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر گردیده است.
8- دیوان شعر احمد جام
«مقامات منظوم شیخ جام» با تصحیح حسن نصیری‌جامی، منتشر شد. به گفته مصحح، این کتاب از منظر میراث عرفانی و خانقاهی شیخ جام، یگانه اثر منظوم خاندانی و خانقاهی شیخ احمد جام (ژنده‌پیل) و صورت منظوم «مقامات ژنده‌پیل» به شمار می‌آید که پیش‌تر به نثر و بر اسلوب مقامات عارفان نگارش شده بود. نصیری عنوان کرد که این اثر از منظر اسلوب روایی و توجه به بدایع لفظی و معنوی دارای ویژگی‌های درخور تاملی است.-
شهر جام در166کیلومتری جنوب شرقی مشهد نزدیک مرز افقانستان و در کنار ریزابه های هریرود قرار دارد . این شهر از زمان بنای آرامگاه حضرت ژنده پیل شیخ احمد جام به تربت شیخ جام و سپس تربت جام اشتهار یافته است.واززیارتکاههای عمده مسلمانان خصوصا" اهالی خراسان و افقانستان به شمار میرود.